روش های مختلف در جهت رشد و پرورش خلاقیت

در زمینه خانواده :

1-     بالا بردن سطح آگاهی والدین در جهت رشد و پرورش خلاقیت فرزندانشان از طریق آموزش

2-     پذیرش تخیلات کودک و احترام به عقاید و نظریه و ساخته های دانش آموزان

3-     تامین آزادی مناسب و استقلال روانی و فردی کودک و پرهیز از قوانین خشک در منزل

4-     پرهیز از انتقاد مکرر از رفتار های کودک

5-     شناسایی علایق درونی کودک

6-     ایجاد جو احترام آمیز در خانواده و پرهیز از مقایسه کودکان با یکدیگر

7-     تشویق فعالیت های خلاق در خانواده و الگو بودن خانواده در زمینه خلاقیت

در زمینه مدرسه روش های تدریس فعال چون

1-    استفاده از حل مساله و پرسش و پاسخ در تدریس

2-    آشنا شدن معلم با مفاهیم خلاقیت و راهکارهای پرورش و تقویت آن در دانش آموزان

3-    بوجود آوردن امکانات لازم برای انجام فعالیت های خلاق دانش آموزان

4-    توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان

5-    ارائه تکالیف درسی متنوع جهت پرورش قوه تخیل و خلاقیت دانش آموزان

6-     علاقه مند کردن دانش آموزان به مطالعه

7-    عدم تاکید زیاد بر نمره و ارزشیابی

8-    قرار ندادن قوانین خشک و افراطی در محیط مدرسه

9-    تشویق و توجه به نکات مثبت دانش آموزان

10- توجه به سئوالات عجیب و غریب دانش آموزان

به طور کلی با در نظر گرفتن سه مقوله مهم زیر می توان به هدف مورد نظر رسید :

1-    خانواده

2-    مدرسه

3-    معلم

موقعیت و شرایط محیط آموزشی از جمله مواردی است  که با خلاقیت کودکان و نوجوانان ارتباط مستقیمی دارد . تاثیر محیط آموزشی بر خلاقیت جنبه های متفاوتی مانند شرایط فیزیکی، روابط عاطفی بین افراد ، در زمینه های علمی و یادگیری، و انگیزه در کار موثر است . معلم نقش کلیدی دارد ایجاد توانایی چون حل مساله آفرینندگی دانش آموزان که از هدف عالی آموزش و پرورش است از طریق روش های تعریف فعال میسر می گردد .

تحقیقات زیادی نشان داده است که خلاقیت یک توانایی قابل پرورش است . شیوه یاد گرفتن ، شیوه اندیشیدن ، شیوه انتقال اندیشه در به کارگیری آموخته ها و ....... همه یادگرفتنی است .

گامهای که در این جهت برداشته شد عبارتند از:

گام اول : خانواده و اولیا ء

خانواده مهمترین نقش را در کنترل و هدایت تخیل و ظهور خلاقیت دارد . اگر خانواده فرصت های لازم را برای سوال کردن، کنجکاوی و کشف محیط به کودکان بدهد زمینه رشد خلاقیت فراهم می شود .

گام دوم : مدرسه

1- اجرای طرح زنگ خلاقیت :

زنگ خلاقیت ساعت خاصی است که در کنار سایر دروس به خلاقیت اختصاص داده می شود تا ضمن توجه اولیای کودکان به مساله مهم خلاقیت و نوآوری فضای مناسبی برای حفظ و ادامه خلاقیت کودکان پدید آورد .

2- آمیختن عمیق درس ها با هنر :

همانطور که می دانیم در درس هایی مانند ریاضی ، تاریخ ، فارسی و موارد مشابه . ایفای نقش و اجرای نمایش نامه ای مباحث درسی نتایج سودمندی دارد و یادگیری را عمیق تر می کند و این طرحی است که برای رشد و پرورش قوه خلاقیت دانش آموزان به اجرا در آوردیم همچنین با نقاشی و سایر کارهای هنری در جریان حل مساله چون نمایش عروسکی ، یافتن تصاویر مناسب و نقد و اظهار نظر در مورد یک نمایشنامه و اجرای پانتومیم و اجرای این قبیل کارها با گشودن درهای جهان تخیلات بر روی کودکان اعتماد به نفس و خلاقیت آنان را افزایش دهیم

3- طرح بازیافت مواد :

در این طرح دانش آموزان به جمع آوری وسایل و مواد دور ریختنی و غیر قابل استفاده می کردند و آنها را در جعبه ای قرار می دادند و در ساعات هنر و یا خلاقیت و یا به عنوان تکالیفی در منزل ، با تخیل خود آنها را تبدیل به مواردی جذاب و ابتکاری تبدیل   میکنند .

4-طرح آموزش هنر :

به رغم این واقعیت که یکی از وظایف سرپرستی معلمان مدرسه در دوره ابتدایی شناخت و پرورش استعدادهای مختلف دانش آموزان است ، این امر تا به حال ، به دلیل حجم و گستردگی برنامه های آموزشی و کمبود توجه به دروس هنری به خصوص نقاشی ، مورد غفلت قرار می گرفت در حالی که نقاشی از دروسی است که   می تواند به ابراز احساسات و عواطف نهفته ی دانش آموزان و آشکار کردن کمبودها و انتظارات آن بینجامد و به رشد قوه تخیل ، شناخت زیبایی ، احساس آرامش و نشاط ناشی از انجام یک کار خلاق بینجامد . این دبستان توجه به خط و نقاشی ، بخصوص نقاشی آزاد را در جهت کمک به استعدادهای دانش آموزان ، به عنوان وسیله ای برای تبدیل کلاس به محیطی با نشاط و فرصتی برای انجام فعالیت های خلاق مورد توجه قرار داد .

5- انجمن صلح و دوستی :

یکی دیگر از برنامه ها انجمن صلح و دوستی بود . زیرا برای برخورداری از دنیایی مبتنی بر صلح و تفاهم  لازم است افکار و اندیشه های صلح طلبانه در ذهن انسان ها بارور گردد . ایجاد تصور در کودکان در مورد دنیایی که می تواند پر از مهربانی ، تفاهم و دوستی باشد ، تنها در سایه ی آموزشی فراهم می گردد. این صلح دارای جنبه های مختلفی است است : صلح با خود ، صلح با دیگران ، صلح با طبیعت و همچنین هدایت روانی کودکان و ایجاد امنیت در آنان جز در سایه ی تفاهم و نزدیکی معلم با شاگردان و اولیاء و شناخت انتظارات متقابل خانه و مدرسه میسر نیست .

این مدرسه از طریق تشکیل گروه های صلح و دوستی در مدرسه با شرکت مدیر ، معلمان و اولیاء قدمی به سوی تفاهم و همبستگی بین گروه های ذی نفع در مدرسه برداشته است .

برگزاری مسابقات فرهنگی و علمی ، تشکیل گروه های تفریحی و انجام بازدیدهای علمی توسط دانش آموزان دیدار از مدارس دیگر ومشارکت در امور خیریه و خداپسندانه : کمک به نیازمندان ، جشن نیکوکاری و... و هم چنین ایجاد فرصت هایی در مدرسه برای ابراز دوستی و همکاری دانش آموزان کلاس های مختلف با هم ، بخشی از طرح صلح و دوستی بود .

6- احیای فضای سبز و ایجاد محیطی با نشاط برای یادگیری :

با توجه به این که زندگی در طبیعت و پرورش در دامان سبز آن به تلطیف روحیه ی کودکان کمک می کند و آگاهی از عظمت پروردگار به خاطر خلق زیبایی های طبیعت ، احساسی مطلوب در مورد زندگی و بالطبع کار و فعالیت در آنان به وجود می آورد ، با همکاری مدیر مدرسه و همکاران و مشارکت والدین دانش آموزان ، بودجه ای را برای احداث فضای سبز ، خرید گل و نهال و احیای فضای سبز مدرسه تخصیص دهیم .

گام سوم : معلم

معلم در کلاس درس به عنوان الگو می تواند بر روی خلاقیت دانش آموزان تاثیر بسزایی داشته باشد از این رو معلمان مجری مدرسه برای رسیدن به هدف مورد نظر برنامه هایی برای خود در نظر گرفتند . برنامه هایی به شرح ذیل  :

1-     اولین کار بالا بردن سطح آگاهی خود از طریق مطالعه کتب مختلف در زمینه رشد و پرورش خلاقیت

2-     آموزش خلاقیت در روند تدریس خود که در این آموزش موارد زیر قابل توجه بود

-    استقلال آموزی – یافتن مساله – بازدید علمی – آموزش برخوردی پژوهشگرانه با مسائل – پرهیز از رقابت – طرح سئوال خلاقانه از هر درس – افزایش پویایی در روابط اجتماعی بین دانش آموزان – بازی های فکری حسی بدنی و منطقی –طرح درس خلاقانه از هر درس

3-  استفاده از روش های فعال در امر تدریس چون طرح سئوال ، پرسش و پاسخ و بحث و گفتگو و همیاری و روش تحقیق و نگارش و بارش مغزی(نمونه سناریو تدریس خلاق)

4-     ایجاد فضای خنده و بازی در جریان تدریس و توجه به نکات مثبت دانش آموزان

5-     آمیختن آموزش با تحرکات بدنی

6-     پذیرش تخیلات کودکان

7-     توجه به سئوالات عجیب و غریب دانش آموزان و همچنین تشویق دانش آموزان  ( پاداش دادن به خلاقیت )

8-  آموزش فن آوری ها و روش های حل مساله :آموزش های خلاق به شاگردان ، مانند بارش مغزی ، روش های حل مساله و ایجاد آمادگی برای پذیرش مسائل مهم و حل مشکلات توسط دانش آموزان و ...

9-  زنگ خلاقیت : اختصاص ساعتی به نام ساعت خلاقیت ، و ساختن وسیله که گاهی وسیله ای به بچه ها ارائه می دادم و از آن ها  می خواستم به صورت گروهی تغییری در آن بوجود آورند و چیز جدید بسازند و گاهی هم آن ها را آزاد می گذاشتم تا هر چه دوست دارند بسازند .

10- برپایی نمایشگاهی از دست ساخته های دانش آموزان

11-ایجاد تابلو پیام های سازنده : در گوشه تخته سیاه تابلو کوچکی را به این کار اختصاص داده هر هفته پیامهای مختلفی در آن نوشته می شد و در آخر هفته از دانش آموزان می خواستم که نظر خود را در رابطه با آن پیام بگویند

 12- اجرای برنامه ها و تمریناتی جهت پرورش خلاقیت دانش آموزان : هدف عمده تمرینات خلاقیت ، پرورش مهارت های مختلف تفکر خلاق در دانش آموزان بود که هر کدام از این مهارت ها به نوعی در تحقق خلاقیت آن ها نقش دارند .